درباره جایگاه امام هشتم(ع) در بین ائمه اطهار(ع) | ای یاد تو کامل الزیارات

ریحانه عامل نیک | شهرآرانیوز؛ پایمان بر خاکی است که شمس الشموس خراسان در آن به شهادت رسیده است و محل رفت وآمد فرشتگان است. با این دستاویز خدمت دکتر حوران  اکبرزاده، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، رفته ایم تا درباره مولا و آقایمان، امام رضا (ع)، بیشتر بدانیم.

جایگاه امام هشتم (ع) در بین ائمه اطهار (ع) در کجا قرار دارد و به چه شکل است؟ و از چه روی نام رضا برای وجود مطهر امام هشتم انتخاب شده است؟

بله. پیش از هر چیز خوب است ما به عنوان شیعه دوازده امامی که تا این اندازه عاشق و شیفته امام رضا (ع) هستیم، آگاه به جایگاه ایشان در بین ائمه معصومین باشیم. در این باره توجه شما را به صلوات خاصه‌ای که در انتهای مفاتیح الجنان آمده است جلب می‌کنم. این صلوات را که مخصوص چهارده معصوم (ع) است شیخ عباس قمی از جانب شیخ طوسی در مصباح و ایشان از امام حسن عسکری (ع) نقل می‌کنند. (توجه داشته باشید که این صلوات با صلوات خاصه‌ای که‌ می‌شناسیم تفاوت دارد.)

اگر به فرازی که در این صلوات مختص امام رضا (ع) است توجه کنیم، می‌توانیم بگوییم که امام حسن عسکری (ع) در این فراز تکلیف ما را درباره ایشان مشخص می‌کنند و با توجه به آنچه در این صلوات آمده است ما درمی یابیم که چرا لقب این امام بزرگوار «رضا» است.
در ابتدای این فراز آمده است: «اللّـهُمَّ صَلِّ عَلى عَلِىِّ بْنِ مُوسىَ، اَلَّذِى ارْتَضَیْتَهُ وَرَضَّیْتَ بِهِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ؛ یعنی خدایا درود فرست بر علی بن موسی‌ای که تو از او راضی و خشنود هستی و (او را محبوب و پسندیدۀ خود قرار دادی) و به وسیلۀ او هرکس از خلقت را که خواستی، به مقام رضایت و خشنودی خود رساندی.»

در این قسمت از فراز همان طور که‌ می‌بینید دو بار کلمه «رضا» آمده است و امام درباره جد بزرگوارشان می‌گویند که ایشان نسبت به ما، واسطۀ فیض الهی در مقام رسیدن به مقام رضا هستند. دقت بفرمایید این جمله را یک امام معصوم دربارۀ معصوم دیگر نقل می‌کند. درباره امامی که در بین مردم به القاب بسیاری مانند رئوف و رضا و ... معروف است.

چه پاسخی در مقابل شبهات مطرح شده در باب لقب «رضا» برای ایشان وجود دارد؟

در عیون الأخبار داریم که نقل شده است؛ شخصی نزد امام جواد (ع) رفت و از ایشان این طور پرسید که عده‌ای تصور می‌کنند مأمون بود که پدر شما را رضا نامید. (به دلیل پذیرش مقام ولیعهدی از جانب ایشان) امام جواد (ع) در جواب می‌فرمایند: به خدا که این دروغ است و بد داوری می‌کنند. خدای تبارک و تعالی بود که ایشان را رضا نامید. چرا؟ چون او به خداوندی خدا و رسالت پیغمبر و اهل بیت (ع) راضی است، یعنی مقام راضیه دارد. سوره فجر را به خاطر بیاورید آنجا که‌ می‌گوید: «یا ایت‌ها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه» (آیه ۲۸ /سوره فجر) مقام راضیة مرضیة یعنی تو راضی باشی از خدا و خدا از تو راضی باشد. یعنی به دین و اصول دین راضی است.

سپس «بزنطی» از شیعیان می‌گوید: اگر چنین است که شما می‌فرمایید، مگر پیامبر و پدران شما این گونه نبودند؟ چرا تنها به ایشان لقب رضا داده شده است؟ این سؤال جالبی است. واقعا این شخص حق دارد این سؤال را بپرسد. بزنطی می‌گوید: دوباره سؤالم را تکرار کردم و ایشان پاسخ دادند که،  چون حتی مخالفان و دشمنان امام رضا (ع) هم وقتی به خدمتشان می‌رسیدند، راضی می‌شدند، چه برسد به یاران و دوستدارانشان، بنابراین به ایشان رضا می‌گویند. این است که این صفت در ایشان برجسته و پررنگ شده است. اگر به مناظرات امام رضا (ع) با مخالفان دین هم دقت کنید، می‌بینید ایشان در مواجهه با آن‌ها در گفتگو‌ها به گونه‌ای برخورد می‌کنند و تدبیر می‌کنند که همه آن‌ها راضی می‌شوند و پاسخ می‌گیرند.

در روایات مشاهده می‌کنیم که پدر بزرگوار امام هشتم، ایشان را از کودکی با لقب «رضا» خطاب می‌کنند و این مشخص می‌کند که آن ابهامی که درباره مأمون وجود داشته است، درست نیست. با توجه به این روایات و تفسیری که از آن‌ها شد ما می‌توانیم به جایگاه امامی که به محضرشان تشرف پیدا می‌کنیم بیشتر آشنا شویم. نقل قولی را من از بزرگی شنیدم که تأکید می‌کردند؛ یکی از خصوصیات امام هشتم (ع) این است که هیچ کس از محضر ایشان دست خالی بیرون نمی‌آید.

وقتی شما حاجتتان را به محضر ایشان عرضه می‌دارید، ممکن است فوری اجابت نشود؛ اما به طور قطع یک جایی از زندگی تان پاسخ را دریافت می‌کنید؛ یعنی خداوند تبارک وتعالی در هر جایگاهی هنگام تشرف که باشید به حق امام رضا (ع) شما را راضی می‌کند. اگر همه ما به این موضوع توجه داشته باشیم یک جور دیگری خدمت ایشان مشرف می‌شویم.